ارزش پول چیست و چگونه محاسبه می شود؟

هر کشوری یک واحد پول مشخص دارد که معاملات داخلی آن با استفاده از این واحد پول انجام می‌شود. زمانی که پول ملی یک کشور ضعیف شود، قدرت خرید مردم کم و سفره خانوارها کوچک می‌شود. این اتفاق در عمل باعث تورم و در نتیجه ایجاد هرج و مرج در کشور و عدم رضایت مردم می‌شود و پیامد‌های سهمگینی برای دولت‌ها خواهد داشت. بنابراین یکی از وظایف بانک مرکزی در کشورها حفظ ارزش پول آن کشور است.

پیش از آنکه هر راهکاری را برای تقویت پول ملی انجام دهیم، باید عواملی را که موجب تضعیف آن شده بررسی و برای آن راهکارهایی تعریف کرد. ریشه‌های تورم حاصل کاهش ارزش واحد پول می‌تواند رشد نقدینگی، بی‌انظباطی‌های دولتی، واردات غیررسمی و … باشد. در این نوشتار به یکی از مباحث اقتصادی مربوط به این موضوع می‌پردازیم.

مفهوم ارزش پول

ارزش پول به طور کلی مقدار کالایی است که با یک واحد پول مبادله می‌شود. ارزش واحد پول، قدرت خرید آن است، یعنی مقدار کالا و خدماتی که می‌تواند خریداری کند. آنچه پول می‌تواند خریداری کند به سطح قیمت‌ها بستگی دارد. وقتی سطح قیمت بالا می‌رود ، یک واحد پول کالای کمتری نسبت به قبل خریداری می‌کند. پس گفته می شود پول بی‌ارزش شده است. برعکس، کاهش قیمت‌ها نشان می‌دهد که یک واحد پول می تواند بیش از قبل خرید کند. پس گفته می شود که پول باارزش شده است.

بنابراین وقتی قیمت ها بالا می‌رود، ارزش پول کاهش می‌یابد و بالعکس. به عبارت دیگر، ارزش پول و سطح عمومی قیمت نسبت عکس با یکدیگر دارند. تغییرات شدید در ارزش واحد پول (یا سطح قیمت) زندگی اقتصادی را مختل می‌کند و آسیب زیادی به جامعه می‌رساند.

ارزش زمانی پول

در علم اقتصاد، پول دارای ارزشی است که با گذشت زمان تغییر خواهد کرد. ارزش زمانی پول به این معنا است که پولی که اکنون، در زمان حال، در اختیار دارید ارزش بیشتری نسبت به همان مقدار پول در آینده دارد. زیرا علاوه بر اینکه شما با آن قدرت خرید و سرمایه‌گذاری دارید، با توجه به تورم در آینده این قدرت خرید کاهش می‌یابد. ارزش زمانی پول یا ارزش فعلی تنزیل شده بیان می‌کند که با فرض سودآور بودن پول شما، هرچقد این پول سریع‌تر در اختیار شما قرار بگیرد، ارزش بیشتری خواهد داشت.

نحوه ارزش‌گذاری پول

قانون استاندارد طلا در گذشته ارزش پول هر کشور را تعیین می‌کرد که بر مبنای ذخاير طلاي هر کشور بررسي مي‌شد. در واقع پول ملي با توجه به میزان  ذخاير ملي هر کشور، که در راس آن طلا بود، مفهوم پيدا مي کرد. در واقع کشورها سعی می‌کردند بخشي از دارايي کشور را به طلا تبديل و ذخيره کنند. تعریف پول ملي در قانون پولي و بانکي ایران به این صورت است که يک ريال معادل با دويست و پنج ميليارديم گرم طلا خالص می‌باشد.

سال ها بعد کشورها نحوه ارزش‌گذاري پول را تغییر داده و از طلا به ميزان عرضه و تقاضا و توليدات هر کشور تغيير دادند. از آن پس، طلا نقش حاکميت مطلق در تعيين ارزش پول را ندارد و فقط به عنوان سرمايه يک کشور محسوب می‌شود. امروزه هرقدر نقش يک کشور در اقتصاد و توليد جهاني بیشتر باشد، واحد پولي آن ارزشمندتر خواهد شد و نرخ برابري آن در برابر ارزهای دیگر بالاتر خواهد رفت. عکس این مطلب نیز صادق است.

ارزش پول ایران

درسال‌های گذشته، ارزش پول ملي کشورمان بسیار کاهش و روزبه‌روز نرخ ارزهاي خارجي در برابر پول ملي کشورمان افزایش یافته است. یکی از موضوعاتی که گفته می‌شود در کاهش ارزش واحد پولی کشور ما تاثیر گذاشته است، بحث تحريم‌ها هستند. اما واقعیت این است که تحریم‌ها تاثیر چشمگیری بر ارزش پول و تضعيف اقتصاد يک کشور ندارد، بلکه آنچه ارزش واحد پول ملي یک کشور را تغییر می‌دهد، ثبات اقتصادي، تغییر رويه هاي پولي و بانکي، نظام برنامه ريزي، تغيير سياست ها و استفاده از ظرفيت هاي مناسب و موجود در آن کشور است.

 بنابراین هر چقدر بر روي رفع و اصلاح مشکلات موجود در اين موارد کار کنيم، قادر خواهیم بود ارزش پول کشورمان را افزايش دهيم. از نظر کارشناسان این حوزه تاثير تحريم‌ها در این روند کاهشی از ۳۰ درصد کمتر است و ۷۰ درصد دليل این مشکلات، بستگی به سياست ها و رویکردهای داخلي کشور دارد.

راهکارهای حفظ ارزش پول

در وضعیت نامناسب اقتصادی که بر جهان سایه انداخته و همچنین نوسانات روزانه ارز و طلا  باید برای حفظ ارزش پول راهکارهایی را اعمال کرد. پیش‌نیاز ارائه راهکار، اطلاع از شرایط اقتصادی است. در شرایط عادی، سرمایه‌‌گذاری در فعالیت‌های مولد بهترین کار است. کارآفرینی، مشارکت در بازار بورس یا حتی سپرده‌گذاری در بانک‌ها و موسسات اقتصادی از این دست ‌سرمایه گذاری‌ها هستند.

اما در شرایطی که ثبات وجود ندارد، باید به شکل دیگری باشد تا ارزش زمانی پول حفظ شود. در شرایطی که سرمایه‌ها به طور موقت از تعادل خارج می‌شوند، می‌توان سودهای بالایی در کوتاه مدت به دست آورد. همان‌طور که در سال‌های اخیر طلا و ارز به صورت نامتعادل و بدون وابستگی به شاخص‌های دیگر مثل نقدینگی و تورم معامله می‌شد، خرید ارز یا طلا سرمایه‌گذاری پر سودی بود. اما هنگامی که ثبات اقتصادی وجود ندارد، بازار قابل پیش‌بینی نیست و آینده به جای اینکه تابع منطق اقتصادی باشد، تابع تصمیمات سیاسی خواهد بود. در این وضعیت سرمایه‌گذاری تنها به نیت حفظ سرمایه است، یعنی سرمایه‌گذار به سود کمتر راضی می‌شود درحالی که ریسک خود را نیز کاهش می‌دهد. علت این تصمیم این است که سرمایه‌گذار  نمی‌داند وضعیت  بازار چگونه خواهد بود.

سخن پایانی

قدرت خرید یک واحد پول را می‌توان تعریفی برای ارزش پول دانست که با گذشت زمان کاهش می‌یابد. ارزش پول بر اساس میزان عرضه و تقاضا و همچنین تولیدات یک کشور تعیین می‌شود. در شرایط فعلی باید برای حفظ ارزش واحد پولی برنامه‌ریزی کرد. دلایل مختلفی باعث کاهش ارزش واحد پولی می‌شود که از مهمترین آن‌ها می‌توان به تورم، افزایش نقدینگی، اقتصاد نفتی، مشکلات و بدهی‌های بین‌المللی اشاره کرد.